Kolejne śledztwo fotograficzne zakończone!

Zdjęcia z naszych zbiorów powoli odkrywają swoje tajemnice. Jedno z nich zostało wykonane 40 km od Łańcuta w Dąbrówce Starzeńskiej. 

fot. A. Urbańska

Kojarzycie Teodora Talowskiego? To jeden z najsłynniejszych architektów przełomu XIX i XX wieku, tworzący niepowtarzalne dzieła łączące secesję z historyzmem i modernizmem. Zaprojektował m.in. przepiękny kościół św. Elżbiety we Lwowie, wiadukt nad ulicą Lubicz w Krakowie, dwór Żeleńskich w Grodkowicach, gmach "Sokoła" w Jarosławiu oraz - co dla nas najważniejsze - wejście do kaplicy grobowej Potockich w kościele farnym w Łańcucie. Lista projektów Talowskiego jest ogromna, a realizacje zachwycające.

Pałac Żeleńskich w Grodkowicach, fot. O. Szymczuk-Krzywoń

Kamienice przy ulicy Retoryka w Krakowie, fot. P. Mazur

Przepust kolejowy nad ulicą Lubicz w Krakowie

Kamienica Koci Zamek w Bochni, fot. P. Mazur

Działalność architektoniczna Talowskiego przypada na zaledwie dwadzieścia lat przełomu wieków - obiecującą karierę przerwała choroba i przedwczesna śmierć. Zachowały się kościoły, kamienice, dwory, pałace, szpitale, grobowce oraz niezrealizowane pomysły. Jednym z nich jest projekt kościoła, który Talowski przygotował dla Łańcuta.

źródło: "Teodor Talowski, Projekta kościołów, Kraków 1897"

Dąbrówka Starzeńska to malutka miejscowość nieopodal Dynowa. W XVII wieku należała do Stadnickich - po wyprowadzce z Łańcuta mieszkał tam Stanisław Stadnicki, syn "diabła łańcuckiego". W XIX wieku zamek przejęła rodzina Starzeńskich (po drodze przez jakiś czas należał jeszcze do Czartoryskich). Piękną i ciekawą historię tej budowli zakończył rok 1947 - nie przetrwał Rosjan, band UPA, grabieży i pożaru. Do dziś zachowały się ruiny dwóch baszt - porośnięte pnączami, ciche, będące świadectwem przeszłości. 

Po zwiedzeniu resztek świetności rodów Stadnickich i Starzeńskich warto wybrać się aleją grabową do kaplicy grobowej rodziny, od której miejscowość przyjęła drugi człon swojej nazwy. To właśnie ten piękny przykład eklektycznej budowli projektu Teodora Talowskiego widnieje na starej fotografii z naszych zbiorów.

fot. G. Kubit

fot. A. Urbańska, 2024 r.

Źródła nie są zgodne kiedy dokładnie powstała, rozrzut zaczyna się od ostatnich lat dziewiętnastego stulecia, a kończy na 1908 roku, kiedy to zmarł mąż fundatorki, Julii z Komorowskich Starzeńskiej. Wg przekazów wybudowana została w ciągu trzech miesięcy przez trzech murarzy sprowadzonych z Łańcuta. Może tu kryje się odpowiedź na pytanie, skąd fotografia świeżo postawionej kaplicy znalazła się w naszym mieście, aby po jakimś czasie stać się ozdobą zbiorów regionalnych biblioteki. 

Kaplica grobowa Starzeńskich w Dąbrówce Starzeńskiej
ze zbiorów MBP w Łańcucie

Kamienica Koci Zamek w Bochni

podpis Teodora Talowskiego