Z cyklu: "Znani, lecz nieznani": Stanisław Władyka

Stanisław Władyka ps. "Zawisza" urodził się w 7 maja 1892 r. w Krzemienicy. 

W latach 1907-1914 był uczniem łańcuckiego Gimnazjum Realnego. Zanim zdążył zdać maturę upomniała się o niego wojna i austriacka armia. Na froncie był sanitariuszem. W 1915 r. dostał się do rosyjskiej niewoli, z której wrócił dwa lata później. 

Stanisław Władyka trzeci od lewej w najwyższym rzędzie
1907, pierwsza klasa gimnazjum

Od razu zabrał się za naukę i 1 października 1918 roku zdał egzamin dojrzałości. Następnie został słuchaczem kursów naukowych Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie - w 1919 roku ukończył kurs dla urzędników administracyjnych. Studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim. 

Stanisław Władyka, ok. 1914
(ze zbiorów Krzysztofa Neuberga)

Błyskawicznie nadeszła kolejna wojna - z bolszewikami. Stanisław Władyka brał udział i w tym konflikcie zbrojnym - teraz już w szeregach Wojska Polskiego, na froncie lwowskim. 

Ambitny, chętnie i szybko się uczący, piął się po szczeblach machiny administracyjnej. Pracował w Starostwach Powiatowych w Łowiczu i w Garwolinie. Przed II wojną światową zdążył pełnić funkcję wicestarosty w Radzyniu Podlaskim, Janowie Lubelskim, Węgrowie (1935-1939). 

Podczas okupacji niemieckiej (pod pseudonimem "Zawisza") organizował m. in. struktury konspiracyjnej administracji ludowej, w tym tajnego nauczania w Krzemienicy. 

"Odtąd wszelkie akty sabotażu i akcje zbrojne były uzgadniane z "Zawiszą" i przez niego akceptowane. Akcje wykonywane przez nasz oddział odznaczały się dobrym przygotowaniem i precyzyjnym wykonaniem oraz, w czym duża zasługa "Zawiszy", nie sprowadzały represji na ludność. Przeciwnie, podnosiły ducha w mieszkańcach wsi i budziły wiarę, że jeszcze Polska nie zginęła." [ w:] M. Lorenc, Ludzie i zdarzenia w ruchu ludowym ziemi łańcuckiej w latach 1846-1976, Rzeszów 2016. 

świadectwo maturalne Stanisława Władyki, 1918
(ze zbiorów Krzysztofa Neuberga)

Od kwietnia 1944 do lipca 1945 r. Stanisław Władyka pełnił funkcję konspiracyjnego starosty łańcuckiego - Powiatowego Delegata Rządu w Łańcucie. Po wycofaniu się oddziałów niemieckich został oficjalnie wicestarostą, a następnie starostą (1945-1947). Pracował jako radca w Urzędzie Wojewódzkim w Rzeszowie, a później w Lasach Państwowych. 

Zmarł w 24 października 1973 w Łańcucie. 

Jego córka, pani Irena Neuberg, przez wiele lat uczyła języka polskiego w Szkole Podstawowej nr 3 w Łańcucie.

grób Stanisława Władyki na łańcuckim cmentarzu
(źródło: Grobonet)